από ΕΡΜΙΑ
( ......... )
Με τον Νταλί κυνηγιέμαι ένα εξάμηνο τώρα...
Η τελευταία μου απόπειρα ήταν με το dada, όπου τελικά τον "απέκλεισα" απο τη βόλτα με "το ξύλινο αλογάκι" την ύστατη στιγμή, αν και λογικά δεν θα έπρεπε να τού το... αρνηθώ, αφού στην ουσία το επηρέασε και επηρεάστηκε - ελπίζω να με συγχωρέσει :-))
όταν, λοιπόν, κι ο Μπρετόν απομακρύνθηκε απο το νταντα κι αφού οι ντανταϊστές τού καμπαρέ Βολτέρ μετακινήθηκαν απο τη Ζυρίχη στο Παρίσι, ο Μπρετόν αναγγέλει ένα νέο κίνημα. Τον σουρεαλισμό... "ψυχικός αυτοματισμός σε καθαρή μορφή ... υπαγορεύεται απο τη σκέψη, χωρίς την άσκηση οποιουδήποτε ελέγχου απο τη λογική, είναι απαλλαγμένος απο κάθε αισθητικό ή ηθικό προβληματισμό"
και ιδρύει ένα περιοδικό, το "la revolution surrealiste" (για να φανταστούμε το κλίμα εκείνων τών ημερών, να αναφέρω οτι ο πρώτος εκδότης τού περιοδικού, άφησε το σουρεαλιστικό κίνημα το 1927 για να γίνει γραμματέας τού Τρότσκι). Σ΄αυτό το περιοδικό ο Μπρετον, κατα καιρούς υποστήριζε πως πολλοί ζωγράφοι όπως ο ντε Κίρικο, ο Πικάσο, ο Ερνστ, ο Μασόν, ο Μιρό, ήταν σουρεαλιστές χωρίς να το ξέρουν. Άλλωστε ο σουρεαλισμός ήταν μια στυλιστική σχιζοφρένεια έτσι ή αλλοιώς.
Μέσα στα στοιχεία τού σουρεαλισμού μπορούμε να βρούμε ολόκληρα κεφάλαια που αφορούν τον Ντυσάν, τον Τζακομέτι, τον Μαν Ρέι, τον επηρεασμο τους από τον Φρόυντ-πανταχού παρών-τα φετιχ τους και πώς εμφανίστηκαν στην τέχνη στο μεταίχμιο τής βιομηχανικής εποχής. Απέραντη θάλασσα ιδεών, πράξεων, θεωριών, πινάκων, γλυπτών, "χρηστικών" αντικειμένων.
Ακούστε ένα παράδειγμα που το συναντάμε και στο έργο τού Νταλί στη ζωγραφική εκδοχή του. Οι σουρεαλιστικές φωτογραφίες γυμνών συχνά ταλαντεύονται μεταξύ τμηματικών μερών και ενός φετιχιστικού συνόλου, όπου το γυναικείο σώμα φαίνεται ευνουχισμένο και ευνουχιστικό τη μιά στιγμή και ακέραια φαλλικό την επόμενη. Κοιτάξτε τα μακρουλά σώματα τού Νταλί καθώς και τα γλυπτά τού Τζακομέτι κι έπειτα ας κλείσουμε όλοι μαζί το ματάκι στον Φρόυντ. Κυκεώνας θεωριών και εφαρμογών που δεν είναι δυνατό να γραφτεί ...
θέλω να πω, πως όταν μάς είναι γνωστό το ρεύμα, πιό εύκολα νιώθουμε γιατί ο κάθε συγκεκριμένος ζωγράφος εκφράζεται με τον τρόπο που εκφράζεται. Πάντως, όσο ο Νταλί έδινε αίμα και έπαιρνε αίμα απο τον σουρεαλισμό - γιατί κάποια χρόνια μετά απομακρύνθηκε - κατάφερνε να ξεφεύγει και απο το αποκλειστικό κυνήγι τού χρήματος και απο το εμπορικό πλασάρισμα τού εαυτού του σε βάρος τών εννοιών τής τέχνης του.
Μετά αφέθηκε στην μανιερίστικη εκμετάλλευση τής απίστευτης δεξιοτεχνίας του, "ενώ οι εκκεντρισμοί του κρατούν στον αφρό των ημερών το πρόσωπο Νταλί, μιά εξαιρετική κατασκευή προσωπικού μάρκετινγκ."
"Χάρη σε αυτήν, η θρησκευτική του στροφή τη δεκαετία τού 1950 δε θεωρήθηκε συντηρητική και δεν συνδυάστηκε με την φιλοφασιστική στάση του. Μετά το θάνατό του, όμως, μόνο τα προπολεμικά του έργα παρέμειναν σχετικά ψηλά στό χρηματιστήριο της Τέχνης ενώ μάλλον πενιχρή αποδείχθηκε κι η εικαστική κληρονομιά του."
Από τεχνικής πλευράς, τη χρήση τού χρώματος, την αχαλίνωτη φαντασία, λίγοι τού αμφισβητούν την απαράμιλλη τεχνική δεξιότητα . Από την άποψη της προσωπικότητάς του όμως και του αντικτύπου που είχε στην τέχνη του αιώνα μας, πρώτος ο Αντρέ Μπρετόν έβαλε τα πράγματα στη θέση τους: αναγραμμάτισε το όνομά του σε "Avida dollars" = πλεονέκτης [των] δολαρίων! Απέδειξα τους δισταγμούς μου; :-)
( ......... )
ΕΡΜΙΑ, June 3, 2008 10:52 PM
( ......... )
Με τον Νταλί κυνηγιέμαι ένα εξάμηνο τώρα...
Η τελευταία μου απόπειρα ήταν με το dada, όπου τελικά τον "απέκλεισα" απο τη βόλτα με "το ξύλινο αλογάκι" την ύστατη στιγμή, αν και λογικά δεν θα έπρεπε να τού το... αρνηθώ, αφού στην ουσία το επηρέασε και επηρεάστηκε - ελπίζω να με συγχωρέσει :-))
όταν, λοιπόν, κι ο Μπρετόν απομακρύνθηκε απο το νταντα κι αφού οι ντανταϊστές τού καμπαρέ Βολτέρ μετακινήθηκαν απο τη Ζυρίχη στο Παρίσι, ο Μπρετόν αναγγέλει ένα νέο κίνημα. Τον σουρεαλισμό... "ψυχικός αυτοματισμός σε καθαρή μορφή ... υπαγορεύεται απο τη σκέψη, χωρίς την άσκηση οποιουδήποτε ελέγχου απο τη λογική, είναι απαλλαγμένος απο κάθε αισθητικό ή ηθικό προβληματισμό"
και ιδρύει ένα περιοδικό, το "la revolution surrealiste" (για να φανταστούμε το κλίμα εκείνων τών ημερών, να αναφέρω οτι ο πρώτος εκδότης τού περιοδικού, άφησε το σουρεαλιστικό κίνημα το 1927 για να γίνει γραμματέας τού Τρότσκι). Σ΄αυτό το περιοδικό ο Μπρετον, κατα καιρούς υποστήριζε πως πολλοί ζωγράφοι όπως ο ντε Κίρικο, ο Πικάσο, ο Ερνστ, ο Μασόν, ο Μιρό, ήταν σουρεαλιστές χωρίς να το ξέρουν. Άλλωστε ο σουρεαλισμός ήταν μια στυλιστική σχιζοφρένεια έτσι ή αλλοιώς.
Μέσα στα στοιχεία τού σουρεαλισμού μπορούμε να βρούμε ολόκληρα κεφάλαια που αφορούν τον Ντυσάν, τον Τζακομέτι, τον Μαν Ρέι, τον επηρεασμο τους από τον Φρόυντ-πανταχού παρών-τα φετιχ τους και πώς εμφανίστηκαν στην τέχνη στο μεταίχμιο τής βιομηχανικής εποχής. Απέραντη θάλασσα ιδεών, πράξεων, θεωριών, πινάκων, γλυπτών, "χρηστικών" αντικειμένων.
Ακούστε ένα παράδειγμα που το συναντάμε και στο έργο τού Νταλί στη ζωγραφική εκδοχή του. Οι σουρεαλιστικές φωτογραφίες γυμνών συχνά ταλαντεύονται μεταξύ τμηματικών μερών και ενός φετιχιστικού συνόλου, όπου το γυναικείο σώμα φαίνεται ευνουχισμένο και ευνουχιστικό τη μιά στιγμή και ακέραια φαλλικό την επόμενη. Κοιτάξτε τα μακρουλά σώματα τού Νταλί καθώς και τα γλυπτά τού Τζακομέτι κι έπειτα ας κλείσουμε όλοι μαζί το ματάκι στον Φρόυντ. Κυκεώνας θεωριών και εφαρμογών που δεν είναι δυνατό να γραφτεί ...
θέλω να πω, πως όταν μάς είναι γνωστό το ρεύμα, πιό εύκολα νιώθουμε γιατί ο κάθε συγκεκριμένος ζωγράφος εκφράζεται με τον τρόπο που εκφράζεται. Πάντως, όσο ο Νταλί έδινε αίμα και έπαιρνε αίμα απο τον σουρεαλισμό - γιατί κάποια χρόνια μετά απομακρύνθηκε - κατάφερνε να ξεφεύγει και απο το αποκλειστικό κυνήγι τού χρήματος και απο το εμπορικό πλασάρισμα τού εαυτού του σε βάρος τών εννοιών τής τέχνης του.
Μετά αφέθηκε στην μανιερίστικη εκμετάλλευση τής απίστευτης δεξιοτεχνίας του, "ενώ οι εκκεντρισμοί του κρατούν στον αφρό των ημερών το πρόσωπο Νταλί, μιά εξαιρετική κατασκευή προσωπικού μάρκετινγκ."
"Χάρη σε αυτήν, η θρησκευτική του στροφή τη δεκαετία τού 1950 δε θεωρήθηκε συντηρητική και δεν συνδυάστηκε με την φιλοφασιστική στάση του. Μετά το θάνατό του, όμως, μόνο τα προπολεμικά του έργα παρέμειναν σχετικά ψηλά στό χρηματιστήριο της Τέχνης ενώ μάλλον πενιχρή αποδείχθηκε κι η εικαστική κληρονομιά του."
Από τεχνικής πλευράς, τη χρήση τού χρώματος, την αχαλίνωτη φαντασία, λίγοι τού αμφισβητούν την απαράμιλλη τεχνική δεξιότητα . Από την άποψη της προσωπικότητάς του όμως και του αντικτύπου που είχε στην τέχνη του αιώνα μας, πρώτος ο Αντρέ Μπρετόν έβαλε τα πράγματα στη θέση τους: αναγραμμάτισε το όνομά του σε "Avida dollars" = πλεονέκτης [των] δολαρίων! Απέδειξα τους δισταγμούς μου; :-)
( ......... )
ΕΡΜΙΑ, June 3, 2008 10:52 PM
από RETURN
Αγαπητή μου Ερμία, πολύ συχνά ο Μπρετόν δεν είναι απαλλαγμένος από πάθη και προσωπικές εμπάθειες...
Μην ξεχνάς πως ο ίδιος ήταν εξαιρετικά αυταρχικός ως φυσιογνωμία και όχι σπάνια αποπειράτο να επιβάλλει ενα σχεδόν "αστυνομικό" καθεστώς στους σουρρεαλιστικούς κύκλους...
Είχε μια εμμονή με την "ορθοδοξία" όσον αφορά το σουρρεαλιστικό κίνημα, πράγμα που συνιστούσε μια εξαιρετική αντίφαση: προσπαθούσε ο ίδιος να αποδώσει μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομοιογένεια σε κάτι που από τη φύση του ήταν εξαιρετικά ανομοιογενές.
Οι ρήξεις με Giorgio de Chirico και Antonin Artaud (για να αναφέρουμε δυο "χτυπητά" παραδείγματα), δεν ήταν τυχαίες...
Ήταν απόλυτα λογικό ο αναρχοτροτσκιστής Μπρετόν να μην "πολυχωνεύει" τον αλλοπρόσαλλο πολιτικά Νταλί, πολλώ δε μάλλον που ο δεύτερος ήταν αδύνατον να μετέχει σε κάτι "μαζικό" χωρίς να το καταστήσει ipso facto κωμωδία.
Σίγουρα ο Νταλί μετήλθε διαφόρων τεχνασμάτων για να προσελκύσει "κόσμο" προς τη τέχνη του.
Όμως ήταν και η "μόδα" εκείνη την εποχή. Πολλοί καλλιτέχνες προέβαιναν σε κραυγαλέες δημόσιες επιδείξεις "παλαβομάρας" για να τραβήξουν την προσοχή του κοινού.
Όπως και να 'χει το έργο του μπορεί να μη βρήκε συνεχιστές, αλλά αυτό δεν είναι "μείον", αποδεικνύει μάλλον την ισχυρή του καλλιτεχνική προσωπικότητα.
THE RETURN, June 4, 2008 3:20 AM
από ΕΡΜΙΑ
Ο σουρεαλισμός δείχνει να άναψε φαναράκια στην άμμο :-)
"ο Νταλί φταίει"!
Aγαπητέ RETURN, δεν αντιδρώ καθόλου για τη φύση τού Μπρετόν όπως την περιγράφεις. θα προσπαθήσω μόνο να δω κάποια στοιχεία τού "μανιφέστου" του για τον σουρεαλισμό, απο τη δική του όχθη. ξέρουμε πως ο σουρεαλισμός "του" γεννήθηκε και βρήκε πεδίο στη λογοτεχνία και τηn ποίηση κι έπειτα επεκτάθηκε στις υπόλοιπες τέχνες. έψαξα ένα βιβλίο του Μ. Ραϋμόν (που κατά τη γνώμη μου είναι εξαιρετικό) για να βρώ έναν ορισμό τού σουρεαλισμού που να ξεφεύγει απο τον τύπο τού ορισμού που έγραψα στο περασμένο σχόλιο. τι βρήκα: "..ήταν κατά βάση ένα ποιητικό κίνημα ενώ απο ιστορική βάση δεν ήταν παρά μιά εφήμερη φάση τού ρομαντικού κινήματος εφαρμογής μιάς καθολικής 'μεταφυσικής ευαισθησίας' που εξερευνά άφοβα τα όρια τής μοίρας και τού προορισμού τού ανθρώπου." Στο ίδιο βιβλίο βρήκα κάποια αποσπάσματα απο απόψεις τού Μπρετόν. ξεχωρίζω αυτή "μόνο η λέξη ελευθερία με ενθουσιάζει ακόμα".
Για τον Μπρετόν, ο σουρεαλισμός ήταν μιά ηρωική προσπάθεια να βρούν έκφραση αλλά και να συγκρατηθούν "οι δαιμονικές δυνάμεις που αποδεσμευονται απο το υποσυνείδητο με τον αυτοματισμό." Και επειδή οι δυνάμεις αυτές δεν μπορούν να οριστούν λογικά, απέκλεισε κάθε κονφορμισμό. η ουσία του δηλαδή βρίσκεται στο κάλεσμα για απόλυτη ελευθερία τού πνεύματος σ' αυτή τη δήλωση "πως η ζωή και η ποίηση είναι αλλού και πως πρέπει να κατακτηθούν με κίνδυνο η καθεμιά ξεχωριστά, αλλά και η μιά με την άλλη, αφού τελικά συναντώνται και συγχωνεύονται για ν' αρνηθούν αυτό τον ψεύτικο κόσμο, για να βεβαιώσουν πως το παιχνίδι δεν έχει κριθεί ακόμα, πως όλα μπορούν να σωθούν".
τώρα κατά τα λεγόμενα τού ίδιου τού Μπρετόν "...το 1929 τρύπωσε στο σουρεαλιστικό κίνημα ο Νταλί". Απο τον ιστορικό H.Reed (που είναι γενικά απο τους πιό μετριοπαθείς απέναντι στον Νταλί) πήρα όλο το απολαυστικό κείμενο τού Μπρετόν για τη συμβολή τού Νταλί στο κίνημα.
"Στο θεωρητικό επίπεδο, προχώρησε με δάνεια και αντιπαραθέσεις. Το πιό εντυπωσιακό παράδειγμα αυτής του τής τάσης είναι το σύμφυρμα που ονόμασε 'παρανοϊκο-κριτική δραστηριότητα' που αποτελούσε μείγμα τών απόψεων τού Κόσομο και τού ντα Βίντσι (να αποροφηθείς στη παρατήρηση μιάς φτυσιάς ή ενός παλιού τοίχου μέχρι που να παρουσιαστεί στο μάτι ένας δεύτερος κόσμος που η ζωγραφική να είναι εξίσου ικανή να αποκαλύψει) καθώς και άλλων μεθόδων που ήδη ο Έρνστ συνιστούσε για να εντείνουν την ερεθιστικότητα τών νοητικών λειτουργιών. παρόλη την αμφίβολη ικανότητα παρουσίασης που τον χαρακτήριζε, το έργο τού Νταλί παγιδευμένο σε μιά υπερβολική οπισθοδρομική τεχνική και στιγματισμένο απο μιά κυνική αδιαφορία για τα μέσα που χρησιμοποιούσε για να επιβληθεί, βουλιάζει σ' έναν ακαδημαϊσμό που αποκαλείται αυθαίρετα κλασικισμός, και απο το 1936 δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον για τον σουρεαλισμό."
Τα λόγια αυτά γράφτηκαν το 1942 και πιό κάτω παραθέτω τις απόψεις τού H.Reed (ο λόγος που τις παραθέτω αυτούσιες είναι γιατί απλά... συμφωνώ απόλυτα)
"...Το έργο τού Νταλί στη δεκαετία τού '40 έχει βυθιστεί ακόμα χαμηλότερα με το να εκμεταλλεύεται με κυνικό τρόπο μιά συναισθηματική και εντυπωσιοθηρική θρησκοληψία (ο μυστικός δείπνος του που έχει δανείσει στην εθν. πινακοθήκη τής Ουάσινγκτον, είναι ένα σκηνικό προσφορά στούς προληπτικούς). Η θεατρικότητά του, μόνιμο χαρακτηριστικό τής συμπεριφοράς του, τον έχει οδηγήσει στην υπηρεσία εκείνων τών αντιδραστικών δυνάμεων στην Ισπανία που ο θρίαμβός τους υπήρξε η μεγαλύτερη ήττα για τον ανθρωπισμό, ο οποίος σε τελευταία ανάλυση δεν έπαψε να αποτελεί το κύριο μέλημα τού σουρεαλιστικού κινήματος παρόλους τούς κατά καιρούς εξωφρενισμούς του... Ο Νταλί για το πολύ κοινό έχει ταυτιστεί με τον σουρεαλισμό πράγμα που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιδειξιομανία του. Πράγματι η "παρανοϊκο-κριτική δραστηριότητά" του υπήρξε αρκετά επιτήδεια ώστε να δικαιολογεί αυτή τη λαθεμένη ταύτιση. Ομως, πρέπει να έχουμε στο μυαλό πως η αντίφαση και η ασάφεια είναι σύμφυτες με την έννοια τής "υπερπραγματικότητας" και κανένας καλλιτέχνης, καμμιά καλλιτεχνική ομάδα, δεν μπορεί να ισχυριστεί οτι εκπροσωπεί αποκλειστικά ένα κίνημα με τόσο ακαθόριστα σύνορα."
Κάποιες στιγμές θα προτιμούσα να γνώριζα το έργο τού Νταλί χωρίς να "γνωρίζω" τον ίδιο, για να μπορώ να απολαμβάνω την τεχνική του - πέρα απο -ισμούς και να φαντάζομαι τις δικές μου εικόνες, να κάνω τις δικές μου σκέψεις με αφορμή και αιτία μόνο το έργο του.
( ......... )
ΕΡΜΙΑ, June 4, 2008 11:24 PM
από RETURN
Αγαπητή μου Ερμία,
η τέχνη και η κρίση της τέχνης είναι πάνω απ' όλα ένα ζήτημα ατομικό.
Θέλω να πω εδώ ότι το να προστρέχουμε στις αυθεντίες για να "καθαρίσουν" για μας και την δική μας κρίση δεν είναι ό,τι καλύτερο.
Σημασία έχει τι λέμε εμείς για τον κάθε καλλιτέχνη.
Η γνώμη κάποιου αξιόλογου ανθρώπου σε αυτό ούτε καν επικουρικώς δεν μπορεί να σταθεί.
Δεν μπορούμε να υιοθετούμε τι λέει ο Μπρετόν και τι λέει ο Ρηντ για τον έναν και τον άλλον.
Τη στιγμή μάλιστα που ο πρώτος υπήρξε προφανέστατα εμπαθής προς τον Νταλί και όσο για τον δεύτερο θα έλεγα ότι ο σουρρεαλισμός δεν ήταν το φόρτε του...
Αλλά δεν έχει σημασία αυτό.
Σημασία έχει πώς στεκόμαστε εμείς ανάμεσα στους καλλιτέχνες και τις "αυθεντίες".
Να σου δώσω ένα παράδειγμα.
Ο Βάγκνερ, ας πούμε, απεχθανόταν τον Μέντελσον (από αντισημιτική προκατάληψη).
Τι σημαίνει αυτό; ότι δεν είναι ο Μέντελσον κορυφαίος ρομαντικός συνθέτης;
Χωρίς να έχει σημασία το γεγονός ότι ο Βάγκνερ είναι κατά πολύ πολυτιμότερος για την Ιστορία της μουσικής.
Πάμπολλα τέτοια παραδείγματα μπορούμε να βρούμε στην ιστορία της τέχνης και η λύση εδώ δεν είναι να υιοθέτησουμε κάποια άποψη αλλά το να δημιουργήσουμε άποψη.
Φιλικά.
THE RETURN, June 5, 2008 12:53 PM
Αγαπητή μου Ερμία, πολύ συχνά ο Μπρετόν δεν είναι απαλλαγμένος από πάθη και προσωπικές εμπάθειες...
Μην ξεχνάς πως ο ίδιος ήταν εξαιρετικά αυταρχικός ως φυσιογνωμία και όχι σπάνια αποπειράτο να επιβάλλει ενα σχεδόν "αστυνομικό" καθεστώς στους σουρρεαλιστικούς κύκλους...
Είχε μια εμμονή με την "ορθοδοξία" όσον αφορά το σουρρεαλιστικό κίνημα, πράγμα που συνιστούσε μια εξαιρετική αντίφαση: προσπαθούσε ο ίδιος να αποδώσει μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομοιογένεια σε κάτι που από τη φύση του ήταν εξαιρετικά ανομοιογενές.
Οι ρήξεις με Giorgio de Chirico και Antonin Artaud (για να αναφέρουμε δυο "χτυπητά" παραδείγματα), δεν ήταν τυχαίες...
Ήταν απόλυτα λογικό ο αναρχοτροτσκιστής Μπρετόν να μην "πολυχωνεύει" τον αλλοπρόσαλλο πολιτικά Νταλί, πολλώ δε μάλλον που ο δεύτερος ήταν αδύνατον να μετέχει σε κάτι "μαζικό" χωρίς να το καταστήσει ipso facto κωμωδία.
Σίγουρα ο Νταλί μετήλθε διαφόρων τεχνασμάτων για να προσελκύσει "κόσμο" προς τη τέχνη του.
Όμως ήταν και η "μόδα" εκείνη την εποχή. Πολλοί καλλιτέχνες προέβαιναν σε κραυγαλέες δημόσιες επιδείξεις "παλαβομάρας" για να τραβήξουν την προσοχή του κοινού.
Όπως και να 'χει το έργο του μπορεί να μη βρήκε συνεχιστές, αλλά αυτό δεν είναι "μείον", αποδεικνύει μάλλον την ισχυρή του καλλιτεχνική προσωπικότητα.
THE RETURN, June 4, 2008 3:20 AM
από ΕΡΜΙΑ
Ο σουρεαλισμός δείχνει να άναψε φαναράκια στην άμμο :-)
"ο Νταλί φταίει"!
Aγαπητέ RETURN, δεν αντιδρώ καθόλου για τη φύση τού Μπρετόν όπως την περιγράφεις. θα προσπαθήσω μόνο να δω κάποια στοιχεία τού "μανιφέστου" του για τον σουρεαλισμό, απο τη δική του όχθη. ξέρουμε πως ο σουρεαλισμός "του" γεννήθηκε και βρήκε πεδίο στη λογοτεχνία και τηn ποίηση κι έπειτα επεκτάθηκε στις υπόλοιπες τέχνες. έψαξα ένα βιβλίο του Μ. Ραϋμόν (που κατά τη γνώμη μου είναι εξαιρετικό) για να βρώ έναν ορισμό τού σουρεαλισμού που να ξεφεύγει απο τον τύπο τού ορισμού που έγραψα στο περασμένο σχόλιο. τι βρήκα: "..ήταν κατά βάση ένα ποιητικό κίνημα ενώ απο ιστορική βάση δεν ήταν παρά μιά εφήμερη φάση τού ρομαντικού κινήματος εφαρμογής μιάς καθολικής 'μεταφυσικής ευαισθησίας' που εξερευνά άφοβα τα όρια τής μοίρας και τού προορισμού τού ανθρώπου." Στο ίδιο βιβλίο βρήκα κάποια αποσπάσματα απο απόψεις τού Μπρετόν. ξεχωρίζω αυτή "μόνο η λέξη ελευθερία με ενθουσιάζει ακόμα".
Για τον Μπρετόν, ο σουρεαλισμός ήταν μιά ηρωική προσπάθεια να βρούν έκφραση αλλά και να συγκρατηθούν "οι δαιμονικές δυνάμεις που αποδεσμευονται απο το υποσυνείδητο με τον αυτοματισμό." Και επειδή οι δυνάμεις αυτές δεν μπορούν να οριστούν λογικά, απέκλεισε κάθε κονφορμισμό. η ουσία του δηλαδή βρίσκεται στο κάλεσμα για απόλυτη ελευθερία τού πνεύματος σ' αυτή τη δήλωση "πως η ζωή και η ποίηση είναι αλλού και πως πρέπει να κατακτηθούν με κίνδυνο η καθεμιά ξεχωριστά, αλλά και η μιά με την άλλη, αφού τελικά συναντώνται και συγχωνεύονται για ν' αρνηθούν αυτό τον ψεύτικο κόσμο, για να βεβαιώσουν πως το παιχνίδι δεν έχει κριθεί ακόμα, πως όλα μπορούν να σωθούν".
τώρα κατά τα λεγόμενα τού ίδιου τού Μπρετόν "...το 1929 τρύπωσε στο σουρεαλιστικό κίνημα ο Νταλί". Απο τον ιστορικό H.Reed (που είναι γενικά απο τους πιό μετριοπαθείς απέναντι στον Νταλί) πήρα όλο το απολαυστικό κείμενο τού Μπρετόν για τη συμβολή τού Νταλί στο κίνημα.
"Στο θεωρητικό επίπεδο, προχώρησε με δάνεια και αντιπαραθέσεις. Το πιό εντυπωσιακό παράδειγμα αυτής του τής τάσης είναι το σύμφυρμα που ονόμασε 'παρανοϊκο-κριτική δραστηριότητα' που αποτελούσε μείγμα τών απόψεων τού Κόσομο και τού ντα Βίντσι (να αποροφηθείς στη παρατήρηση μιάς φτυσιάς ή ενός παλιού τοίχου μέχρι που να παρουσιαστεί στο μάτι ένας δεύτερος κόσμος που η ζωγραφική να είναι εξίσου ικανή να αποκαλύψει) καθώς και άλλων μεθόδων που ήδη ο Έρνστ συνιστούσε για να εντείνουν την ερεθιστικότητα τών νοητικών λειτουργιών. παρόλη την αμφίβολη ικανότητα παρουσίασης που τον χαρακτήριζε, το έργο τού Νταλί παγιδευμένο σε μιά υπερβολική οπισθοδρομική τεχνική και στιγματισμένο απο μιά κυνική αδιαφορία για τα μέσα που χρησιμοποιούσε για να επιβληθεί, βουλιάζει σ' έναν ακαδημαϊσμό που αποκαλείται αυθαίρετα κλασικισμός, και απο το 1936 δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον για τον σουρεαλισμό."
Τα λόγια αυτά γράφτηκαν το 1942 και πιό κάτω παραθέτω τις απόψεις τού H.Reed (ο λόγος που τις παραθέτω αυτούσιες είναι γιατί απλά... συμφωνώ απόλυτα)
"...Το έργο τού Νταλί στη δεκαετία τού '40 έχει βυθιστεί ακόμα χαμηλότερα με το να εκμεταλλεύεται με κυνικό τρόπο μιά συναισθηματική και εντυπωσιοθηρική θρησκοληψία (ο μυστικός δείπνος του που έχει δανείσει στην εθν. πινακοθήκη τής Ουάσινγκτον, είναι ένα σκηνικό προσφορά στούς προληπτικούς). Η θεατρικότητά του, μόνιμο χαρακτηριστικό τής συμπεριφοράς του, τον έχει οδηγήσει στην υπηρεσία εκείνων τών αντιδραστικών δυνάμεων στην Ισπανία που ο θρίαμβός τους υπήρξε η μεγαλύτερη ήττα για τον ανθρωπισμό, ο οποίος σε τελευταία ανάλυση δεν έπαψε να αποτελεί το κύριο μέλημα τού σουρεαλιστικού κινήματος παρόλους τούς κατά καιρούς εξωφρενισμούς του... Ο Νταλί για το πολύ κοινό έχει ταυτιστεί με τον σουρεαλισμό πράγμα που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιδειξιομανία του. Πράγματι η "παρανοϊκο-κριτική δραστηριότητά" του υπήρξε αρκετά επιτήδεια ώστε να δικαιολογεί αυτή τη λαθεμένη ταύτιση. Ομως, πρέπει να έχουμε στο μυαλό πως η αντίφαση και η ασάφεια είναι σύμφυτες με την έννοια τής "υπερπραγματικότητας" και κανένας καλλιτέχνης, καμμιά καλλιτεχνική ομάδα, δεν μπορεί να ισχυριστεί οτι εκπροσωπεί αποκλειστικά ένα κίνημα με τόσο ακαθόριστα σύνορα."
Κάποιες στιγμές θα προτιμούσα να γνώριζα το έργο τού Νταλί χωρίς να "γνωρίζω" τον ίδιο, για να μπορώ να απολαμβάνω την τεχνική του - πέρα απο -ισμούς και να φαντάζομαι τις δικές μου εικόνες, να κάνω τις δικές μου σκέψεις με αφορμή και αιτία μόνο το έργο του.
( ......... )
ΕΡΜΙΑ, June 4, 2008 11:24 PM
από RETURN
Αγαπητή μου Ερμία,
η τέχνη και η κρίση της τέχνης είναι πάνω απ' όλα ένα ζήτημα ατομικό.
Θέλω να πω εδώ ότι το να προστρέχουμε στις αυθεντίες για να "καθαρίσουν" για μας και την δική μας κρίση δεν είναι ό,τι καλύτερο.
Σημασία έχει τι λέμε εμείς για τον κάθε καλλιτέχνη.
Η γνώμη κάποιου αξιόλογου ανθρώπου σε αυτό ούτε καν επικουρικώς δεν μπορεί να σταθεί.
Δεν μπορούμε να υιοθετούμε τι λέει ο Μπρετόν και τι λέει ο Ρηντ για τον έναν και τον άλλον.
Τη στιγμή μάλιστα που ο πρώτος υπήρξε προφανέστατα εμπαθής προς τον Νταλί και όσο για τον δεύτερο θα έλεγα ότι ο σουρρεαλισμός δεν ήταν το φόρτε του...
Αλλά δεν έχει σημασία αυτό.
Σημασία έχει πώς στεκόμαστε εμείς ανάμεσα στους καλλιτέχνες και τις "αυθεντίες".
Να σου δώσω ένα παράδειγμα.
Ο Βάγκνερ, ας πούμε, απεχθανόταν τον Μέντελσον (από αντισημιτική προκατάληψη).
Τι σημαίνει αυτό; ότι δεν είναι ο Μέντελσον κορυφαίος ρομαντικός συνθέτης;
Χωρίς να έχει σημασία το γεγονός ότι ο Βάγκνερ είναι κατά πολύ πολυτιμότερος για την Ιστορία της μουσικής.
Πάμπολλα τέτοια παραδείγματα μπορούμε να βρούμε στην ιστορία της τέχνης και η λύση εδώ δεν είναι να υιοθέτησουμε κάποια άποψη αλλά το να δημιουργήσουμε άποψη.
Φιλικά.
THE RETURN, June 5, 2008 12:53 PM
από onlysand
ΕΡΜΙΑ :)
Θέλω απόλυτα να υιοθετήσω αυτό: “θα προτιμούσα να γνώριζα το έργο τού Νταλί χωρίς να "γνωρίζω" τον ίδιο” - ισχύει για όλους τους ανθρώπους τής Τέχνης (και των Γραμμάτων!)
Mπορεί να 'κατηγορηθώ' για συναισθηματισμό (δεν θα είναι η πρώτη φορά...;) αλλά δεν γίνεται να θεωρήσω (=δω) την Τέχνη ως κάτι ξεκομμένο απ' την ψυχή του δημιουργού.
Επί του προκειμένου: η υποκειμενική 'ζυγαριά' μου – χωρίς να απορρίπτει το εντυπωσιακό τάλαντο του Νταλί – γέρνει προς τον Μπρετόν. Πράγματι – και δεν είναι προς έπαινο, να αρνούμαστε υψιπετή οράματα, μόνο και μόνο επειδή η εποχή μας είναι αφόρητα πεζή και χρηματο-κίνητη - ο σουρρεαλισμός ήταν όντως ένα κάλεσμα για την ελευθερία του πνεύματος, ώστε οι 'δαιμονικές' δυνάμεις να συναντηθούν και συγχωνευθούν “για ν' αρνηθούν αυτό τον ψεύτικο κόσμο, για να βεβαιώσουν πως το παιχνίδι δεν έχει κριθεί ακόμα, πως όλα μπορούν να σωθούν".
Αυτό και μόνο τον 'απομακρύνει' από κάθε απόπειρα 'ένταξής' του σε ρεύματα/κύματα/κινήματα κ.λπ.
Να είσαι καλά και πολλά πολλά ευχαριστώ! :)
June 5, 2008 3:00 PM
My RETURN :)
κήρυκα (ορμητικά αισιόδοξο!) για την ανύψωση του Ατόμου – ενέχει ευθύνες μια τέτοια προοπτική ;)
Ως εκ της εγγενούς δυσκολίας να τις αναλάβουν όλα τα μέλη μιας κοινωνίας, φοβάμαι πως εμπίπτουμε πάλι στην “Τέχνη για τους Εκλεκτούς” – ιστορική ειρωνεία... ;)
Με άλλα λόγια, σε ποιού (=τίνος ποιού) ατόμου την κρίση επαφίεται η Τέχνη (και η μελέτη της)
Ωστόσο, η "παρανοϊκο-κριτική δραστηριότητα" του Νταλί δεν είναι ικανή, νομίζω, αφενός να 'διασύρει' τον σουρρεαλισμό στα επίπεδα της εντυπωσιοθηρικής επιδειξιομανίας του, αφετέρου, αυτή η τελευταία, δεν μπορεί να αφαιρέσει τίποτα απ' το λαμπρά ιδιοφυές 'περιεχόμενο' του έργου του.
Αχ, Ποιητή μου, πόσο θα 'θελα, να 'ταν όλος ο κόσμος στο ύψος σου :)
onlysand, June 5, 2008 3:04 PM
Μερικές ακόμη από τις ανεξάντλητες 'όψεις' τού Νταλί απολαμβάνουμε και στη σελίδα τού Ιωάννη Ξενίδη:
http://mesokosmos.blogspot.com/2008/06/blog-post_18.html
